Maladaptive Daydreaming

Hayal Kurma Hastalığı (Maladaptive Daydreaming) Nedir?

Maladaptive daydreaming veya uyumsuz hayal kurma hastalığı gibi isimlerle de anılan hayal kurma hastalığı, kişinin gerçeklerden uzaklaşarak aşırı hayal kurmasının günlük yaşamındaki işlevini bozması olarak tanımlanır. İlk kez Profesör Eli Somer tarafından 2002 yılında tanımı yapılan hayal kurma bozukluğu hepimizin günlük yaşamda sık sık yaptığı normal hayal kurma eyleminden farklıdır. Hayal kurma bozukluğuna sahip kişiler günün büyük bir bölümünü hayal kurmak için harcayabilir ve hayal kurma eylemi diğer günlük aktivitelerin önüne geçebilir. Örneğin kişinin sosyalleşmesini kısıtlayabilir veya sosyal ilişkilerinin yerini alabilir. 

Hayal Kurma Hastalığı (Maladaptive Daydreaming) Belirtileri Nelerdir?

• Uzun Süreli Hayal Kurma: Kişiler hayal kurmaya saatler hatta günler ayırabilir, detaylı ve canlı hayaller kurabilirler.
• Gerçek Hayatın İhmali: Hayal kurmak kişinin gerçek hayatının ve sorumlulukların önüne geçebilir. Bu yüzden kişiler eğitim, kariyer ve sosyal ilişkilerdeki günlük sorumluluklarını yerine getirmekte zorlanırlar.
• Sosyal İzolasyon Eğilimi: Kişi hayal dünyasına aşırı derece bağlılık geliştirebilir. Öyle ki gerçek hayatının yerine hayal dünyasını tercih eder ve gerçek yaşamın gerekliliği olan sosyal etkileşimden kendini soyutlayabilir.
• Kontrol Edilemeyen Hayal Kurma: Kişi hayallerin gerçek hayatın yerine geçmeye başladığını ve aşırı vaktini aldığını fark eder ancak yine de kendini hayal kurmaktan uzaklaştıramaz. Kendini hayal kurmaya mecbur hissetme gibi belirtiler görülebilir.
• Hayal Kurma ile İlgili Tetikleyiciler: Genellikle hayal kurma eylemini başlatan bir ses, müzik, ortam veya kişiler olur.

Hayal Kurma Hastalığı Neden Olur?

Maladaptive daydreaming hastalığının literatürde belirlenmiş kesin nedenleri bulunmamaktadır. Birden çok faktörün etkili olduğu söylenmektedir:

• Kişilik Özellikleri: Yüksek hayal gücü ve yaratıcılığa sahip olmak, içe kapanıklık ve yalnızlığa meyilli olmak gibi bazı karakter özelliklerine sahip kişilerin maladaptif hayal kurma eğilimlerinin daha yüksek olduğu bulunmuştur.
• Psikolojik Faktörler: Geçmiş yaşam travmaları, çocuklukta ihmal edilme gibi negatif tecrübelerden uzaklaşmak amacıyla kişiler hayal kurma hastalığı geliştirebilirler. Ayrıca bazı zihinsel bozukluklar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ve kimlik bozukluğu gibi rahatsızlıklarını maladaptif hayal kurmayı tetiklendiği söylenmektedir.

Hayal Kurma Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Hayal kurma hastalığının DSM-5’te (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) tanı kriteri bulunmamasına rağmen 2015 yılında maladaptif hayal kurma ölçeği geliştirilmiştir. Uyumsuz Hayal Kurma Ölçeği’nin (MDS-16) yanı sıra psikiyatrik değerlendirmeler, aile ve sosyal çevre görüşmeleri, günlük tutma gibi kapsamlı yöntemler aracılığıyla teşhis koyulur.

Uyumsuz Hayal Kurma Ölçeği (MDS-16):

14 maddeden oluşan Uyumsuz Hayal Kurma Ölçeği, hayal kurma bozukluğunun belirtilerini saptamak ve ölçmek için geliştirilmiştir. Hastalığın ilk tanımını yapan Eli Somer ve arkadaşları tarafından geliştirilen bu ölçek, kişilerin öz bildirim yapmaları aracılığıyla uygulanır. MDS-16 hayal kurma süresi, hayallerin içeriği ve yoğunluğu, işlevselliği ve hayal kurmanın kontrolü gibi pek çok noktaya odaklanmaktadır. 

‘’Günde kaç saat hayal kurarsınız?, Hayal kurmak, günlük işlerinizde ne kadar aksaklığa neden olur?, Hayal kurduğunuzda zamanın nasıl geçtiğini fark eder misiniz?’’ gibi sorulara kişilerin cevap vermesi beklenir. Bireylerin sorulara verdikleri yanıtlar toplanılarak uzman tarafından değerlendirilir. Yüksek puanlar uyumsuz hayal kurma belirtilerine işaret eder.

Hayal Kurma Hastalığı Tedavisi

Maladaptive daydreaming tedavisi, kişinin imkan ve mevcut durumuna göre uzman ve kişi aracılığıyla oluşturulan bir süreçtir. Bireyin semptomlarını saptamak, onları kontrol altına almak ve azaltmak tedavinin hedefleri arasında yer alır. Hayal kurma hastalığı tedavisi için birçok farklı terapi yaklaşımı bulunmaktadır:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bilişsel- davranışçı terapide uzman, kişinin hayal kurma aktivitesini anlamak, sebeplerini öğrenmek üzerine çalışır. Bunlar belirlendikten sonra kişi ve uzman işbirliğiyle hayal kurmayı kontrol altına almak ve azaltmak için bazı yöntemler kullanılır. Örneğin danışan gününün büyük bir kısmını boş geçiren biriyse günlük planlamaların yapıldığı ve hedeflerin koyulduğu bir çizelge yapılır.
• İlaç Tedavisi: Maladaptif hayal kurma diğer psikolojik rahatsızlıkları (depresyon, anksiyete bozukluğu) içinde bulundurduğu durumlarda her iki rahatsızlığın semptomlarını hafifletmek ve azaltmak amacıyla psikiyatrist kararıyla ilaç tedavisi uygulanabilir.
• Bilinçli Farkındalık (Mindfulness) Teknikleri: Mindfulness tekniği kişiye anın farkında olmasını ve anı yaşaması gerektiğini hatırlatan bir yöntemdir. Bu yöntemlere maruz kalan kişi gerçek dışı hayallerden sıyrılarak onları kontrol etmeye başlar.
• Kendini Tanıma ve Farkındalık: Kişinin hayal kurma eylemine dalmasının arkasındaki gerçek sebepleri fark etmesi ve bazı tetikleyicilerin tespit edilmesi sağlanır. Öz farkındalık aracılığıyla kişi hayal kurma eylemini daha rahat kontrol etmeye başlar.
• Hayat Tarzı Değişikliği: Negatif düşüncelere ve yalnız kalmaya meyilli kişilerin yaşamlarını değiştirecek aktivitelere yönelmeleri hayal kurma davranışlarını azaltabilir. Ayrıca egzersiz yapmak, sağlıklı yaşam tarzı benimsemek kişinin günlük kaygı ve endişelerinden uzaklaşmasına katkıda bulunur.

Grup Terapisi / Destek Grupları: Hayal kurma bozukluğuna sahip diğer kişilerle bir araya gelmek bireye yalnız olmadığı mesajı verir. Grup içi paylaşımlar ve öneriler sayesinde kişilerde pozitif yönde bir gelişim görülür.

Yazar: Çağla Nur YAVUZ

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.