Çocuklara ölüm nasıl anlatılır?

Çocuklara ölüm nasıl anlatılır? her ailede  yitirilen kişinin yakınlığı, benimsenen kültürel değer ve inançlar, çocuğun yaş ve gelişimsel düzeyi doğrultusunda şekillenen kendine özgü ölüm haberini iletme yöntemleri vardır.

Çocukların Ölümü Tanımaya Başlaması

Çocuklar aslında siz farkında olduklarını sanmadığınız zamanlarda aslında yavaş yavaş ölümü tanımaya başlarlar. Okul öncesi dönem yani 3-6 yaş arası olarak ifade edilen dönemde çocuklar sık sık ölüm hakkında bazı sorular sormaya başladıklarını görürsünüz. Nedeni, çocuklar bu yaşlarda genellikle en az bir kez de olsa sokakta ölmüş bir hayvan görmüş, televizyonda bir ölüm haberi duymuş, bir kitapta ölümden bahsedildiğini dinlemiş ya da oyunlarında ölümü canlandırmış olur. Bunlardan en az birini deneyimler. Bundan dolayıdır ki ölüm hakkında konuşmalarına izin vermiş olmanız, aslında çocuğun zihninde henüz sadece adı konmuş ama içi pek de dolu olmayan dosyaya sayfalar eklemeyi sağlar. Böylelikle ihtiyaç duydukları bilgiyi onlara verebilir, onları olası kriz durumlarına karşı hazırlayabilir ve üzgün olduklarında onlara daha da kolay eşlik edebiliriz. (bknz: Kayıp ve Yas Süreci)

Ölüm kavramı, belki de konuşulması en güç konuların arasında yer almaktadır. Öyle ki bunu çocuklarla konuşmak sizi oldukça zorlayıcı bir durumda bırakabilir. Sizin Ölümü nasıl algıladığınız, hayatınız da nasıl işlediğiniz aslında çocuklar için bir modeldir. Çocuklar ölüm karşısında sizin ve çevrenizin davranışlarından düşünceler elde etmeye başlarlar. 

Ölümü Konuşurken Uygun Olmayan Tutumlar

Anne-babalar çocuklarıyla ölümü konuşurken doğru olmayan tutumlara girebilmektedir. Bunlardan biri “kaçınmak” diğeri ise “yüzleştirmektir. Kaçınmak, bu durum her halinizden belli olmakla beraber, yüzünüzden, sesinizden, duruşunuzdan sizin için bu konunun üzüntü verici bir konu olduğunu hemen okuma üstün yeteneğine sahip muhteşem gözlemci olan çocuk “eğer annem ve babam bununla ilgili konuşmuyorsa bu kötü bir şey olmalı, en iyisi ben de konuşmayayım” ya da “ben bu konuda konuşmamalıyım çünkü bu konu anne ve babamı üzüyor” demesine ve etki olarak belki daha çok kaygılanmasına ve size nasıl hissettiğini söyleyememesine neden olabilmektedir. Bilinmeyenin korkusu çocuklar için her zaman gerçekle karşılaşmaktan daha zor bahşedilen bir durumdur.

Eğer siz de çocuklara ölümü nasıl anlatacağınızı düşünüyorsanız destek almak için yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Bununla beraber bir diğer uygun olmayan yaklaşım olan yüzleştirmek, çocukların anlamlandıramayacakları ya da bilmek dahi istemeyecekleri bilgilerle karşı karşıya maruz bırakmayı içerir. Bu tür hassas konuların hepsinde olduğu gibi bu konuda da çocukları konuşmaya yüreklendirirken kaçınmakla yüzleştirmek arasındaki dengenin kurulması gereklidir.

Çocuklara Ölümü Anlatırken Nasıl Davranmalıyız?

       İlk olarak ölümü çocuğunuza anlatırken onun kişilik özelliklerini ve mizacını göz önünde bulundurmalı ve buna göre bir anlatım stili tercih etmelisiniz. 

• Ölümü çocuklara daha katı ifadeler kullanmak yerine hikayeleştirerek anlatmayı deneyebilirsiniz. Yaşamın hayatta bir süreç olduğunu vurgulayıp bu sürecin sonlanmasına “ölüm” dendiğini ifade edebilirsiniz. Örneğin “Tüm canlılar doğar, büyür, gelişir ve ölürler. Tüm canlıların bir yaşam süresi vardır. Aynı kelebekler gibi. Küçük bir tırtıl kozasında doğar, gelişir, orada büyür. En sonunda kozasından çıkar ve kelebek olur, kelebek yaşar ve sonra da yaşamının sonuna gelir, ölür. ” gibi bir anlatım tercih edilebilir. Bu anlatım tarzı emin olun sizin işinizi daha da kolaylaştıracaktır. Çocuğun gözünde ölümü somutlaştıracak kavramları da tercih edebilirsiniz. 
•  Ölüm kelimesini farklı türdeki kelimelerle anlatmaya çalışmayın. Örneğin “Kaybettik, Vefat etti vb.” gibi değil de ölümü olduğu şekilde söylemeniz süreci daha da kolaylaştıracaktır. Ölümün telafisinin olmadığını, geri döndürülemeyeceğinin anlatılması da mühimdir.
• Çocukların ölüm karşısında size soruları olacaktır onları mutlaka cevaplamaya çalışın ve cevapsız bırakmamaya çalışın.
• Asla yalan söylememelisin.
• Ölümü duygusal açıdan yakın olacak biri anlatmalıdır. Bu kişilere ebeveynler örnek olarak gösterilebilir.
• Cenazeye gitme konusunda ısrarcı olunmamalıdır.
• Beraber vakit geçirin.
• Günlük rutinlere devam önemlidir. Rutinde bir aksamaya mahal vermeyin. 
• Çocuğun okuldaki rehber öğretmen ve diğer çocukla ilgili kişiler ile durum hakkında bilgilendirme yapın.
• ”Ölüm”, “öldü”, “kanser” veya “kalbi durdu” gibi açık ve anlaşılır terimler kullanın.
• Bu endişeleri uzun vadede gerçekleşecek planlı cümleler ile gidermeye çalışın. Örneğin: Seneye tatile gideceğiz nereye gitmek istiyorsun? vb.
•  Çocuğun ölüm konusunda endişeleri olacaktır. Belki de ölüm kavramıyla baş ettiğini sanacak ama edemeyecektir. Hatta öyle ki çocuğun günlük işlevlerinde bozulmaya yol açabilir. Örneğin sürekli endişeli haller uyku, altını ıslatma, iştah gibi pek çok durumda soruna sebebiyet verebilir. Günlük işlevlerde bozulma meydana geldiğini gözlemliyorsanız bu süreçte kesinlikle bir psikolog desteği almalısınız.  Bu süreci anlatırken çok zorlanacağınızı düşünüyor ve kaygı duyuyorsanız yeni açılmış olan Nişantaşı şubemizdeki Uzman Psikologlarımızdan yardım alabilir ve süreci daha sağlıklı bir şekilde geçirebilirsin. Aşağıda vermiş olduğum linkten ilerleyerek merkezimizi ve Uzman psikologlarımızı inceleyebilirsin.

CEREN ARSLAN

  KAYNAKÇA

Köseler, B.(2021, 6 Ocak). “Çocuklara Kayıp Ve Ölümü Anlatmak.” Erişim Tarihi:7 Mart 2022,

https://www.petit-mag.com/cocuklara-kayip-ve-olumu-anlatmak-d551

Çerçel H.(2022,01).” ÇOCUKLARLA ÖLÜMÜ KONUŞMAK”https://kortopsikoloji.com/dergi/cocuga-olum-nasil-anlatilir/

Polat,İ.(2019,18 Temmuz). “Ölüm Kavramı Çocuklara Nasıl Anlatılır?” Erişim Tarihi: 9 Mart 2022,

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.