Gelişim Geriliği

Gelişim geriliği nedir?

Gelişim geriliği olan çocuklar, gelişim sıralamasına göre geç kalmış veya aşamayı hiç tamamlamamış çocuklardır.  Gerilik olabilecek gelişim alanları bilişsel, motor, dil ve sosyal alanlardır. Bu 4 alanın kendi özgü özellikleri ve davranışları vardır. Bunlar:

• Motor: Bedensel hareketleri kapsayan bir gelişim alanıdır. Kas grupları kullanılan her hareket bu alanın içindedir yürümek, koşmak, tutmak gibi. Ayrıca ince motor kabiliyetlerini de sayabiliriz resim çizmek, yemek, oyun oynamak gibi. 
• Dil: Dil yetenekleri, sözel olmayan sembol kullanımını kapsayabilir. Dil veya konuşmada gecikme olarak tanımlanabilir. 
• Bilişsel: Öğrenme, anlama, bilgileri kullanma, problem çözme, zekâyı kapsayan bir alandır. 
• Sosyal: Kişisel gelişim, öz bakımı, sosyal aktiviteleri kapsayan ileri seviyede davranış bozukluğu yaratabilen bir alandır. 

Gelişim geriliği bebekliğin ve çocukluğun her aşamasında görülebilir. Genel olarak 4 aşamaya ayrılan çocukluk dönemi şunlardır: 

• Bebeklik dönemi (0-2 yaş): Bu dönemde bedensel değişiklikler görülür. Bebek yürümeyi öğrenir, dişleri çıkmaya başlar ve algıları açılır. 
• İlk çocukluk dönemi (3-6 yaş): Temel beceriler kazanılmaya başlanır, bedeninin farkına varır ve sosyalleşmeye başlar ve kaslardaki gelişim artar.
• İkinci çocukluk dönemi (7-11 yaş): Bu dönemde ilkokul macerası başlar ve çocuğun benmerkezciliği azalır, bellek ve dil becerileri artar, bilişsel becerileri artar, okuma-yazma öğrenilir, konuşma yeteneği artar.
• Ergenlik dönemi (12-18 yaş): Gözle görülür bedensel değişikler yaşanır, kimlik arayışı ortaya çıkar, sorgulamaya başlarlar, Sosyal ilişkiler artış gösterir. 

Eğer siz de Gelişim Geriliği konusunda destek almak istiyorsanız yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Gelişim geriliği neden olur?

          En önemli 2 sebebi biyolojik ve çevresel faktörlerdir.

• Biyolojik faktörler doğum öncesi, sırasında ve sonrasında ortaya çıkabilir. Doğum öncesi anne karnında yetersiz beslenme, zararlı madde kullanımı gelişimi etkileyebilir. Doğum sırasında yaşanan komplikasyonlarla birlikte bedensel veya zihinsel problemler ortaya çıkabilir. Doğum sonrasında yine yetersiz beslenme, hastalıklarla birlikte gerileşme görülebilir. Genetiğin de önemli bir yeri vardır. Aileden gelen hastalıklar çocuğa geçip gelişimsel problemler yaratabilir. 
• Çevresel faktörler, doğumdan sonra başlar. Ailenin sosyo-ekonomik durumu, çocuğun yetersiz ve dengesiz beslenmesi, ailenin çocukla ilgilenmemesi, ailenin eğitim seviyesi, baskıcı ve koruyucu bir aile, ilgi ve oyun ihtiyacının karşılanmaması, çocuğu teşvik etmemek ve desteklememek çocukta gelişimsel problemleri doğurabilir. 

Gelişim geriliğinin belirtileri nelerdir?

          Her çocuk özel ve farklı olduğu için belirtileri tam olarak bir kritere sokmak zordur fakat geç bile olsa belli bir dönem içinde bazı gelişmelerin tamamlanması gerekir. 

          En önemli belirti konuşmanın gecikmesidir çünkü konuşmak bilişsel ve dil becerilerle bağlantılı olduğu için bize en büyük ipucunu verir. Bilişsel problemlerde zekâ geriliği de çok sık görülebilir. Zekâ geriliğiyle birlikte konuşma, iletişim gibi alanlarda da sıkıntılar ortaya çıkar. Yaşıtlarıyla aynı düzeyde anlayıp, öğrenemezler. Dikkat dağınıklığı görülür. 

         Yürüme problemleri bir diğer belirtidir. Bebek olduğundan çok daha geç yürüyorsa veya hala yürümekte problemler çekiyorsa bir belirti olarak sayabiliriz. Bebeklikte belirtiler daha rahat tespit edilebilir. Başını dik tutamama, emeklememe, göz teması kurmadığında gerilik başlangıcı olabilir.

          Sosyal beceri geriliğinde çocuk iletişim eksikliği yaşar. Yaşıtlarıyla veya bir başkasıyla nasıl anlaşacağını bilemez. Ya tamamen sessiz kalır ya da saldırır. 

          Belirtiler tek bir alanda olmak zorunda değildir. Genellikle birlikte görülebilir. Konuşma güçlüğü çeken bir çocuğun yaşıtlarıyla anlaşamaması gibi bir örnek verilebilir. 

Gelişim geriliği nasıl tedavi edilir?

          Kabullenme süreci çoğu aile için zorlayıcı olabilir ve kabullenmek istemeyebilirler fakat aile şüphelendiği takdirde çocuğunu uzman bir pedagoga götürmelidir. Erken müdahalenin önemi çok fazladır çünkü tek bir noktada olan gerilik diğer aşamalarını da etkileyecektir. Bu yüzden şüphelenilmese dahi 0-3 yaş çocukları 6 ayda 1, 3-6 yaş çocukları senede 1 kontrole götürülmesi önerilir. 

          Belirli gelişim testleriyle tam teşhis uygulanır ve aileyle birlikte gelişim programı uygulanır. Bu gelişim programının amacı yetersiz kaldığı alanlar belirlenip o alanların desteklenmesidir. Tedavilerde en büyük sorumluluk aileye aittir. Evin her odası çocuğa uygun düzenlenmelidir. Davranışları çocuğa göre değişmelidir. Bu tedavi süreci çevresindeki insanları bile etkileyebilir. Özellikle etkileyen çevresel faktörleri azaltmaya yönelik bir tedavi oluşturulur. 

Otizm Spektrum Bozukluğu ve Gelişim Geriliği aynı şey midir?

          Otizm spektrum bozukluğu ya da bilinen adıyla otizm, beyinde oluşan bozukluklar sebebiyle çocuğun iletişimsel ve davranışsal sıkıntılar yaşadığı ve ömür boyunca devam eden gelişimsel bir bozukluktur. Genellikle hayatın ilk 3 yılında fark edilir ve genetiktir. Göz teması kurma, konuşmada güçlük, oyun oynamama, ismine tepki vermeme, çevreyle ilgilenmeme gibi belirtileri vardır.

           Semptomlar açısından birbirlerine benzeseler de otizm ve gelişimsel gerilik aynı şey değildir. Aralıklarındaki benzerliğe rağmen oldukça farklı ortak noktaları da vardır. Bunlar:

• Otizm hayat boyu devam eder, sadece etkileri azalabilir, gelişimsel gerilik erken teşhis ile tedavi edilebilir. 
• Otizm doğuştan gelen bir hastalıktır, gelişimsel gerilik sonradan oluşabilir.

           Gelişim geriliğinde erken teşhis ve müdahale en iyi tedavi yöntemidir. Bu sorun çocuğun hayatına çok fazla kısıtlayıcı olmadan engellenebilir.  Engellenmediği takdirde ileriki zamanlarda çocuğun hayatında büyük problemler yaratabilir çünkü bu dönem en kritik dönemdir. Aşamalar tamamlanmadığı veya eksik tamamlandığı zaman bu tekrar düzeltilemez. Daha sonra sosyal yaşamını da etkileyebilir. Arkadaş çevresinden dışlanma yaşanabilir. Bunlar bazı ruhsal bozukluklara sebebiyet verebilir. 

          Kaynak: Demirci, A. , Kartal, M. (2012). Çocukluk Dönemine Ait Önemli Bir Sorun: Gelişme Geriliği ve Erken Tanının Önemi. The Journal of Turkish Family Physician. http://turkishfamilyphysician.com/makaleler/arastirma/cocukluk-donemine-ait-onemli-bir-sorun-gelisme-geriligi-ve-erken-taninin-onemi/#referans

Yazan: Şevval BİLKİ

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.