Sinestezi

Sinestezi Nedir?

Yunanca kökenli “synth” yani birlikte ile “aisthesis” yani his/duygu anlamına gelen kelimelerden türetilmiştir. Sinestezi nedir? Birlikte algılama sürecini açıklayan bu kelime duyulardan biri uyarılırken başka bir duyuyu da açığa çıkarmaktadır. Basitçe söylemek gerekirse, bir duyu harekete geçtiğinde, aynı zamanda ilgisiz başka bir duyu da aktive olur. Bu, örneğin, müziği duyma ve aynı anda sesi girdaplar veya renk desenleri olarak algılama biçimini alabilir. (bknz: sinestezi testi | sinestezi örnekleri)

Sinestezi, çağrışımsal olabilir, bu nedenle, görüntüler ve renkler gerçeğe yansıtıldığında, duyular bir kişinin zihninde veya yansıtmalı olarak birbirine bağlanır ve ilişkilendirilir. Bu duruma sahip kişilere ise sinestezik denir. En yaygın tür, harflerin veya sayıların yazılı sayfada renkli göründüğü veya zihinde renkli olarak görselleştirildiği grafik-renk sinestezisidir. Sinestezi temel olarak ikiye ayrılır: Bağlantısal ve Yansıtmalı sinestezi. Yansıtmalı olan türünde insanlar dışarıdan uyarıldıklarında şekiller, renkler ve sayılar görürler. Bağlantısal sinestezide ise uyaran ve yaşanılan his arasındaki bağ çok güçlü olduğu için birey ikisini birbiriyle bağdaştırır. Görme, koku, tat, dokunma, ses… ve sinestezi? Gerçek bir altıncı hissi keşfetmeye daha yakın olmasak da, araştırmalar sinestezinin bazı duyusal iyileştirmeler sağlayabileceğini öne sürüyor. Örneğin bazı bilim adamları, sinestezlerin renkleri olduğu kadar kokuları da ayırt etmede daha iyi olduğunu öne sürüyorlar.

Eğer siz de sinestezi yaşadığınızı düşünüyorsanız destek almak için yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Kimlerde Ortaya Çıkar?

Nörolojik bir durum olan sinestezi, kişinin doğuştan getirdiği veya çocuklukta ortaya çıkarak geliştirdiği kalıtsal bir durumdur. Nadir durumlarda da ortaya çıkabilir: Yaşamın ilerleyen dönemlerinde, antipsikotik ilaç kullanımında, geçici veya kalıcı kafa travmalarında, felç ve beyin tümörlerinde gelişebilir. Nüfusun yüzde 3 ila 5’inin bir tür sinesteziye sahip olduğu ve bunlardan, kadınların oranının daha yüksek olduğu görülmüştür. Amerika Psikoloji Derneği’ne (APA) göre, nadirdir ve 2000 kişiden sadece 1’inde görülür . Bu durum sanatçılar, yazarlar ve müzisyenlerde daha yaygındır; Psychology Today’e göre, bu mesleklerden insanların yaklaşık yüzde 20 ila 25’i bu duruma sahip.  

Sinestezi Örnekleri

Sinestezi, duyular arasında istemsiz geçişler yapan algılardır. Sesleri koklama, şekilleri tatma, renkleri duyma gibi iki farklı duyunun kombinasyonu şeklinde ortaya çıkar. Örneğin, kişi müziği duyarken notaları bir renk desenleri veya sesi bir girdap silsilesi olarak algılayabilir. Bir elmayı ısırırken ise elmanın ekşimsi tadını alırken aynı zamanda onun yuvarlak, çıkıntılı şeklinin de tadını alabilir. Sinestezi için klinik bir teşhis yoktur, ancak kişinin duyular arasında ne ölçüde bağlantı kurduğunu ölçen “Synesthesia Battery” gibi testler yapmak mümkündür. Gerçekten sinesteziye sahip olmak için çağrışımların tutarlı olması gerekir. Belirli bir zaman diliminde, iki duyudan biri her çağrıldığında gerçekleşmeli ve unutulmaz deneyimler olmalıdır: Harfler, her okunduklarında bir rengin tonuyla ilişkilendirilir ve sesler her zaman eşleşmeyi uyandırır. 

Sinestezi geniş çapta incelenmediğinden, tüm araştırmacılar bu standartlar üzerinde hemfikir değildir. Bazı bilim adamları, bebeğin beyni hiper bağlantılı olduğu için herkesin bir dereceye kadar sinestezi ile doğduğunu ve bu bağlantıların geliştikçe budandığını düşünüyor. Aslında, sinestezi zamanla azalabilir. Duyular arasında tutarlı ve tahmin edilir bir etkileşime neden olan duyusal tetikleyicilerdir. A harfini her gördüğünüzde, onu kırmızı olarak görmek gibidir.

Bu tarz değişimler zaman zaman her insanda çıkabiliyor, o zaman sinestezik insanların diğer insanlardan farkı nedir?

Araştırmalar, sinestezinin genetik bir bileşenin belirtileri olarak görülmüştür; herkesin bir dereceye kadar sinestezi ile doğup doğmadığı veya sadece bazı bireylerin paylaştığı özel bir dünya algısı olup olmadığı konusunda bazı tartışmalar var. Beş duyumuzun her biri beynimizin farklı bir alanını uyarır. Örneğin parlak neon sarı bir duvara bakmak, beyninizin arkasındaki birincil görsel korteksinizi uyaracaktır. Sinestezikler de sadece birincil görsel korteks, renk tarafından uyarılmakla kalmaz aynı zamanda o rengin tadının nasıl olduğunu söyleyen parietal lob da uyarılır. Beynin duyusal uyaranlara bağlı bölümleri arasında yüksek düzeyde bir birliktelik vardır. Yani bu durum istemsiz ve otomatiktir. Kişi, parlak neon sarıyı görünce onun tadını da alıyormuş hissinde olur.

Sinestezi bir Hastalık mı? Dâhilik mi? Sinestezi Testi

Sinestezi tek başına hastalık veya zihinsel bir bozukluk değildir. Daha ziyade, bireye özgü duyuların bir karışımı yoluyla dünyayı deneyimlemenin yeni bir yoludur. Dolayısıyla bir tedavisi de yoktur. Ancak şizofreni, mani, oligofreni, psikopati gibi hastalıklarda sinestezik özellikler hastalığın getirmiş olduğu belirtilerle görülmüştür. 

Sinesteziklerin dünyayı algılama şekillerinin çeşitliliği kimi zaman kişinin sanatsal yönünü de yaratıcı kılabiliyor. Sinestezi, kavramlar arasında bağlantı kurmak daha kolay olduğu için yaratıcılık ve hafıza gibi bilişsel yetenekleri geliştirebilir . Vincent Van Gogh ve Vladimir Nabokov gibi ünlü yaratıcı beyinler, sinesteziye sahip olduklarını iddia ettiler. Onların dışında birçok kişiye ilham olan sanatçının, sinestezik olduğu biliniyor. Bunlardan bazıları; Pharrel Williams, Tori Amos, Lorde, John Mayer, Stevie Wonder, Kanye West,EddieVan Halen, Wassily Kandinsky, Duke Ellington, Arthur Rimbaud, Jimi Hendrix…

Bu yazımızda Sinestezi nedir? Sinestezi testi ve sinestezi örnekleri konu başlıklarını işledik, danışmanlık almak için ücretsiz 15 dakikalık görüşme yapabilirsiniz.

                                                                                                          ESMA NUR SEYİDOĞLU

                                               KAYNAKÇA

• https://www.psychologytoday.com/intl/basics/synesthesia
• https://www.healthline.com/health/synesthesia#symptoms
• https://listelist.com/sinestezik-muzisyenler/
• https://evrimagaci.org/gercek-kafa-karisikligi-361

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.